Peyami SAFA

1899-1961

Peyami Safa 2 Nisan 1899 tarihinde İstanbul’da dünyaya gözlerini açmıştır. Babası Servet-i Fünun şairlerinden İsmail Safa’dır ve II. Abdülhamid tarafından sürgüne Sivas’a gönderilmiştir. Dokuz yaşında yakalandığı kemik hastalığı Peyami Safa’nın düzgün bir eğitim hayatının olmasına mâni olmuştur. Küçük yaşta çalışma hayatına atılan Safa, on üç yaşında Posta Telgraf Nezaretinde memur olarak çalışmaya başlamıştır. Sonrasında öğretmenlik ve gazetecilik yapan Peyami Safa, amcaları Ahmed Vefa ve Ali Kami’nin yönlendirmesiyle edebiyata başlamış ve hayatını yazdığı yazılar ile kazanmaya başlamıştır.

Mütareke döneminde ağabeyi ile birlikte Yirminci Asır gazetesini çıkardı. Gazetede Astın Hikâyeleri başlığı altında yayımlanan hikâyeleriyle ilk kez dikkatleri çekmeye başlayan Safa, ilk kalem kavgasını Cenab Şahabbeddin’in bir adapte piyesi olan Küçük Beyler’ine yazdığı eleştirisiyle yaptı. Alemdar gazetesinin açtığı hikâye yarışmasında derece almayı başaran Peyami Safa, zamanın önde gelen yazarlarından da övgüler almaya başladı. Yirminci Asır gazetesinin kapanmasıyla Tercümân-ı Hakîkat ve Tasvîr-i Efkâr gazetelerinde yazmaya başlayan Safa, cumhuriyetin ilanından sonra kısa süreli bir gazeten olan Büyük Yol adlı gazeteyi Halil Lutfi ile çıkardı. Aynı zamanda Son Telgraf, Son Saat ve Son Posta gazetelerinde de çalışmalarını sürdürdü. Cumhuriyet gazetesinde ise Server Bedi ve Peyami Safa imzalarıyla yazıları yayımlanmaya devam etti.

Hareket dergisinde de yazıları yayımlanan Peyami Safa, “Varız Diyen Nesil” başlığıyla bir yazı kaleme aldı. Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından eleştirilen bu yazı, basın tarihine “Saman Ekmeği Kavgası” olarak geçen ünlü kalem tartışmasını başlattı. Bu yıllarda ideolojik olarak liberalizmden taraf olan Peyami Safa ağabeyi ile birlikte Hafta adlı bir magazin dergisi çıkardı. Aynı zamanda Nâzım Hikmet Ran ile beraber Tan gazetesinde yazıyordu. Bu iki yazar başlarda küçük eleştirilerle birbirlerine hicivler yazarken daha sonrasında bu durum büyük bir çatışmaya döndü. Bu olay hayatı boyunca sürecek anti – komünist düşüncelerinin temellerini attı. Hafta dergisinin de kapanmasıyla 21 sayı çıkarabildiği Kültür Haftası dergisini neşretmeye başladı. Sonrasında Avrupa turuna çıkan Safa, Büyük Avrupa Anketi adıyla Cumhuriyet gazetesinde tefrikalar yayımladı. Aynı yıllarda Kemalist inkılâbın felsefi temellerini kurduğu Türk İnkılâbına Bakışlar adlı kitabını neşretti.

Cumhuriyet’ten ayrıldıktan sonra Yeni Mecmua ve Tasvîr-i Efkâr’da yazmaya başlayan Peyami Safa aynı zamanda Orhan Seyfi Orhon ve Yusuf Ziya Ortaç tarafından çıkartılan Çınaraltı mecmuasında milliyetçilik anlayışını temellendiren yazılar yazıyordu. Irkçılıkla da suçlanan Peyami Safa’nın ismi tarihe Türkçülük – Turancılık Davaları olarak geçen 1944 davalarında da geçti ancak yargılanan isimlerden biri olmadı. İlerleyen yıllarda Vakit gazetesinde Demokrat Parti aleyhinde yazılar yayımlaya başladı. 1953 yılının sonunda ise Türk Düşüncesi dergisini çıkarmaya başladı. Milliyet gazetesinde yazmaya başlayan Safa, sonrasında kısa bir süre Büyük Doğu ve Tercüman’da yazılar kaleme almaya başladı. İlerleyen yıllarda, Düşünen Adam dergisinde ve Son Havadis gazetesinde yazmaya başladı.

Oğlunu kaybetmesinin ardından büyük bir sarsıntı geçiren Peyami Safa, 15 Haziran 1961’de bir dostunun evinde hayata gözlerini yumdu ve Edirnekapı Mezarlığı’na defnedildi.

Bazı Eserleri: Gençliğimiz, Şimşek, Sözde Kızlar, Mahşer, Bir Akşamdı, Süngülerin Gölgesinde, Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü, Canan, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih-Harbiye, Atilla, Bir Tereddüdün Romanı, Matmazel Noralya’nın Koltuğu, Yalnızız, Biz İnsanlar, Türk İnkılâbına Bakışlar, Büyük Avrupa Anketi, Felsefî Buhran, Millet ve İnsan, Mahutlar, Mistisizm, Nasyonalizm, Sosyalizm, Doğu-Batı Sentezi

Yazıları (126)

Onlara

Bucak 9.Sayı 9.Sayfa

Aralık 1945

Dr. Rıza Nur

Orkun (1962 - 64) 8.Sayı 26.Sayfa

Eylül 1962

Kavanoz Çocukları

Bozkurt (1939) 8.Sayı 188.Sayfa

İkinciteşrin 1940

Kavanoz Çocukları İçin

Bozkurt (1939) 8.Sayı 189.Sayfa

İkinciteşrin 1940

Çanakkale

Bozkurt (1939) 15.Sayı 43.Sayfa

Mart 1942

Dil Sıkıntısı

Türk Düşüncesi 9.Sayı 161.Sayfa

Ağustos 1954

Konferans

Türk Düşüncesi 16.Sayı 303.Sayfa

Mart 1955

Arap Harfleri

Türk Düşüncesi 59.Sayı 1.Sayfa

Ağustos 1959

Fikir Hürriyeti

Çınaraltı 8.Sayı 5.Sayfa

Eylül 1941

Milli Ahlâk

Çınaraltı 42.Sayı 5.Sayfa

Temmuz 1942

Milli Ekonomi

Çınaraltı 57.Sayı 5.Sayfa

Ekim 1942

Osmanlı Kozmopolitleri

Doğu (1942 - 50) 7-8.Sayı 6.Sayfa

Mayıs - Haziran 1943

Faik Âli Ozansoy

Doğu (1942 - 50) 82-96.Sayı 107.Sayfa

Eylül - Ekim 1950